مذاکرات ایران و آمریکا به کدام سو میرود| ترامپ چه می‌خواهد و مسائل کلیدی کدامند؟
روزنو :«مذاکرات امروز ممکن است پیچیده‌تر شود، زیرا قرار است بر سر جزئیات برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو شود؛ حوزه‌ای که در آن اختلافات شدیدی میان تهران و واشنگتن وجود دارد.»
پایگاه اینترنتی شبکه خبری «سی‌ان‌ان» در گزارشی نوشت: ایران و آمریکا امروز شنبه، سومین دور مذاکرات هسته‌ای را آغاز کردند و وارد مرحله‌ای شدند که کارشناسان آن را دشوارتر توصیف می‌کنند، چرا که در این مرحله، واشنگتن شرایط خود را مطرح خواهد کرد.
«مارکو روبیو»، وزیر امور خارجه آمریکا، روز چهارشنبه اعلام کرد که آمریکا چشم‌اندازی برای غنی‌سازی داخلی مواد هسته‌ای توسط ایران متصور نیست و به جای آن خواستار واردات سوخت هسته‌ای مورد نیاز برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران است. ایران بارها تأکید کرده است که حق غنی‌سازی اورانیوم برایش غیرقابل مذاکره است.
سی‌ان‌ان در ادامه ادعا می‌کند که هرچند آمریکا و ایران مذاکرات قبلی را مثبت توصیف کرده‌اند اما دونالد ترامپ پیش از این تهدید کرده بود که در صورت نپذیرفتن توافق از سوی تهران، حملات نظامی آمریکا و اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران صورت خواهد گرفت. (جمهوری اسلامی ایران می‌گوید همزمان که برای حل و فصل اختلاف‌ها از مسیر دیپلماسی آماده است اما در هوشیاری کامل در حوزه امنیتی، نظامی و اطلاعاتی نیز قرار دارد.)
گزارشگر سی‌ان‌ان در ادامه ادعا می‌کند که سومین دور مذاکرات مسقط می‌تواند پیچیده‌تر شود، زیرا قرار است بر سر جزئیات برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو شود؛ حوزه‌ای که در آن اختلافات شدیدی میان تهران و واشنگتن وجود دارد.
در سال ۲۰۱۵، توافقی هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شد که به موجب آن، ایران پذیرفت برنامه هسته‌ای خود را محدود کند و در مقابل، تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور لغو شوند. این توافق که به طور رسمی «برنامه جامع اقدام مشترک» نامیده می‌شود، به ایران اجازه می‌داد در سطحی مشخص اورانیوم غنی‌سازی کند.
اما ترامپ در سال ۲۰۱۸، در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود، از این توافق خارج شد. ایران در واکنش به این اقدام، غنی‌سازی اورانیوم خود را تا سطح ۶۰ درصد افزایش داد. ماه گذشته، ترامپ نامه‌ای به ایران ارسال کرد و در آن پیشنهاد آغاز مذاکرات بر سر توافق جدیدی را مطرح کرد.
ترامپ چه می‌خواهد و مسائل کلیدی کدامند؟
ترامپ گفته است که خواستار توافقی قوی‌تر با ایران نسبت به توافقی است که در سال ۲۰۱۵ در دولت اوباما به دست آمد، اما مقامات آمریکایی در ماه گذشته مواضع متغیری در این باره داشته‌اند. ادعای ترامپ این است که توافق جدید باید آنچه او عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای خوانده را تضمین کند، هنوز مشخص نیست که آیا آمریکا خواستار برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران از جمله بخش غیرنظامی آن است یا مطالبه دیگری دارد.
این ماه، «استیو ویتکاف»، نماینده ترامپ در مذاکرات با ایران، گفت نیازی نیست ایران اورانیوم را فراتر از سطح لازم برای برنامه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز غنی‌سازی کند. او از درخواست توقف کامل غنی‌سازی یا برچیدن کل برنامه هسته‌ای ایران خودداری کرد. اما یک روز بعد، ویتکاف در بیانیه‌ای در شبکه اجتماعی «ایکس» موضع خود را تغییر داد و گفت: «هر توافق نهایی با ایران مستلزم توقف و حذف برنامه غنی‌سازی و برنامه تسلیحاتی هسته‌ای ایران خواهد بود.»
در همین حال، «پیت هگست»، وزیر دفاع آمریکا، از تهران خواست تا برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل برچیند. روز چهارشنبه، مارکو روبیو در مصاحبه‌ای ادعا کرد که ایران می‌تواند برنامه‌ی هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد، اما باید سوخت هسته‌ای مورد نیاز را وارد کند و اجازه تولید داخلی آن را نخواهد داشت. او گفت: «اگر بخواهند، راهی برای داشتن یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی و صلح‌آمیز وجود دارد. اما اگر بر غنی‌سازی اصرار ورزند، تنها کشوری در جهان خواهند بود که برنامه تسلیحاتی ندارد اما به غنی‌سازی ادامه می‌دهد و این مشکل‌ساز است.»
البته بیشتر کشورهایی که غنی‌سازی داخلی دارند، دارای برنامه تسلیحات هسته‌ای هم هستند، اما مواردی نیز خلاف این وجود دارد. برای مثال، برزیل بخشی از اورانیوم خود را برای برنامه انرژی هسته‌ای‌اش غنی‌سازی می‌کند. همچنین کنسرسیوم هسته‌ای بریتانیا-آلمان-هلند دارای تأسیسات غنی‌سازی در آلمان و هلند است، در حالی که هیچ‌یک از این دو کشور سلاح هسته‌ای ندارند. این کشورها، مانند ایران، عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند که هدف آن جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای است.
هفته گذشته، «کریس رایت»، وزیر انرژی آمریکا، به نیویورک تایمز گفت که عربستان سعودی و آمریکا در مسیر رسیدن به توافقی هستند که امکان غنی‌سازی اورانیوم در عربستان را فراهم کند. او گفت: «مسئله کنترل فناوری حساس است. آیا راه‌حل‌هایی برای این مسئله وجود دارد که شامل غنی‌سازی در عربستان شود؟ بله.»
موضع ایران چیست؟
ایران بر حق خود برای غنی‌سازی اورانیوم پافشاری کرده و دولت ترامپ را به ارسال پیام‌های متناقض متهم کرده است. «عباس عراقچی»، معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران، که نمایندگی ایران در مذاکرات را بر عهده دارد، به نقل از شبکه پرس‌تی‌وی گفته است: «برنامه‌ی غنی‌سازی ایران واقعی و جدی است، و ما آماده‌ایم درباره نگرانی‌های احتمالی اعتمادسازی کنیم، اما موضوع غنی‌سازی قابل مذاکره نیست.»
تهران خطوط قرمز خود را در مذاکرات مشخص کرده است، از جمله مخالفت با «زبان تهدیدآمیز» دولت ترامپ و «خواسته‌های بیش از حد» درباره برنامه هسته‌ای ایران. رسانه‌های ایرانی گزارش داده‌اند که آمریکا باید از طرح موضوعات مرتبط با صنایع دفاعی ایران، از جمله برنامه موشکی، خودداری کند.
موانع احتمالی دیگر چیست؟
همزمان با مذاکرات سطح بالا بین عراقچی و ویتکاف در روز شنبه، تیم‌های کارشناسی نیز جزئیات توافق احتمالی را بررسی خواهند کرد. «مایکل آنتون»، رئیس برنامه‌ریزی سیاست در وزارت خارجه آمریکا، رهبری تیم کارشناسی آمریکا را بر عهده خواهد داشت؛ این موضوع را «تمی بروس» سخنگوی وزارت خارجه روز پنجشنبه اعلام کرد. این تیم شامل حدود ۱۲ کارشناس از نهادهای مختلف دولتی آمریکا خواهد بود و به بررسی دقیق‌تر مواردی مانند رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران خواهد پرداخت.
به گفته «تریتا پارسی»، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی در واشنگتن، مذاکرات فنی چالش‌برانگیز خواهد بود، چرا که باید به مسائلی پرداخته شود که در توافق ۲۰۱۵ مورد توجه قرار نگرفته بود. او گفت: «این نیازمند تخصص فنی است تا اطمینان حاصل شود این ایده‌های مختلف قابل اجرا هستند.»
همچنین، به گفته پارسی، اگر آمریکا بخواهد محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران «دائمی» باشد، ممکن است مانعی دیگر ایجاد شود. او گفت: «یعنی این توافق شبیه توافقات کنترل تسلیحات معمولی که محدودیت‌ها در آن‌ها محدود به زمان مشخصی هستند، نخواهد بود.»
توافق ۲۰۱۵ تاریخ انقضا داشت و در اکتبر ۲۰۲۵ به پایان می‌رسید، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل تصمیم دیگری می‌گرفت.
ترامپ هنگام خروج از برجام در سال ۲۰۱۸، محدودیت ۱۰ ساله آن را مورد انتقاد قرار داده بود و گفته بود: «حتی اگر ایران کاملاً پایبند باشد، باز هم می‌تواند در مدت کوتاهی در آستانه دستیابی به سلاح هسته‌ای قرار گیرد.»
تریتا پارسی گفت ممکن است فرصتی برای تمدید این محدودیت‌ها وجود داشته باشد. اما افزود: «هر چیزی که به سمت محدودیت‌های ابدی و دائمی حرکت کند، به احتمال زیاد شکست خواهد خورد و شاید این روند طراحی شده باشد.»
